na Wczasy nad morzem

Ważniejsze żrudła i opracowania Pucka

28 lutego 2013r.

WAŻNIEJSZE ŹRÓDŁA I OPRACOWANIA Najważniejszy materiał źródłowy dotyczący dziejów Pucka, jego rozwoju urbanistycznego i zabytków, znajduje się w zbiorach Wojewódzkiego Archiwum Państwowego w Gdańsku. Pod sygnaturą 519 mieści się tata zbiór akt dawnej Rady Miasta Pucka z lat 1348—1945. Zbiór ten, przeniesiony z Pucka do Gdańska w roku 1903, zawiera m.in. oryginał przywileju lokacyjnego z roku 1348, wszystkie nadania królów polskich i starostów, księgi kasowe, materiały statystyczne i dokumenty policji budowlanej. Te ostatnie są wprost bezcennym materiałem dla poznania przemian, jakim podlegało miasto od końca XVIII wieku po moment zakończenia II wojny światowej. Część dokumentów dotyczących Pucka znajduje się także w zbiorze akt rejencji gdańskiej (sygn. 9). Są to materiały dotyczące kościołów — parafialnego i ewangelickiego, szpitalika św. Jerzego i cmentarzy. Akta dotyczące kościoła znajdują się także w zbiorach Archiwum Diecezji Chełmińskiej w Pelplinie oraz w Archiwum Parafialnym w Pucku. Część dokumentów zawartych w zespole akt Rady Miasta Pucka (przywilej lokacyjny i nadania królewskie) opublikował A. Treichel w artykule Die Putziger Raths — Archiwalien, "Zeitschrift des historischen Vereins fur den Regierungs Bezirk Marienwerder", H. 14, Marienwerder 1884. Wypisy z akt miejskich podaje także B. Śląski (Materiały i przyczynki do dziejów nadmorskiego miasta Pucka oraz Ziemi Puckiej, Warszawa 1916). Źródła do historii kościoła i zamku odnaleźć można w Pommerellis-ches Urkundenbuch, bearbeitet von M. Perlbach, Danzig 1882; Das Grosse Amterbuch des Deutschen Ordens hrgs. W. Ziesemer, Danzig 1921; Visitationes Archidiaconatus Pomeraniae Hieronymo Rozrażewski [...] Curavit S. Kujot, Towarzystwo Naukowe w Toruniu [skrót: TNT], Fontes I—III, Toruń 1897—1899, a także w lustracjach starostwa puckiego. Te ostatnie opracowali B. Śląski, J. Paczkowski, G. Labuda i S. Hoszowski. Są to: Lustracja starostwa puckiego z roku 1664, Toruń 1913; Opis królewszczyzn w województwach chełmińskim, pomorskim i malbor-skim w roku 1664, TNT, Fontes 32, Toruń 1938; Inwentarze starostw puckiego i kościerskiego z XVII wieku, TNT, Fontes 39, Toruń 1954 i Lustracja województwa pomorskiego 1565, Gdańsk 1961. Ponadto w Archiwum Akt Dawnych w Warszawie znajduje się nieopublikowana lustracja Pucka z roku 1765 121 (sygn. Dz. XLVI, nr 36b). Przyczynki do dziejów Pucka publikują: W. Czapliński w Aktach do dziejów Polski na morzu, t. VII, cz. 1, Gdańsk 1951; A. Bukowski w Pomorzu Gdańskim 1807—1850. Wyibór źródeł, Wrocław 1958 oraz G. Labuda w artykule Kronika franciszkanów wej-herowskich — zapoznany zabytek historiografii klasztornej z połowy XVII wieku, "Studia Polonistyczne", t. V, Poznań 1978 (fragment kroniki cytowany w części historycznej niniejszej publikacji tłumaczył z języka łacińskiego H. Muszyński). Wartość źródłową ma także opracowanie P. Czap-lewskiego pt. Senatorowie świeccy, podskarbiowie i starostowie Prus Krółewskich 1454—1772, Roczniki TNT, XXVI—XXVIII, Toruń 1921 oraz Herbarz Polski K. Niesieckiego.W tomie IX tego wiekopomnego dzieła znajdują się niezmiernie interesujące dane dotyczące rodu Wejherów (t. IX, Lipsk 1842). Mimo tak bogatej bazy archiwalnej Puck jak do tej pory nie został w pełni opracowany monograficznie. Publikacje, jakie dotychczas się ukazały, miały przeważnie charakter popularnonaukowy. Większą część miejsca zajmowała w nich historia, natomiast w znikomym stopniu rozwój urbanistyczny czy opis zabytków. Jednym z najstarszych opracowań omawiających całokształt dziejów miasta jest hasło "Puck" napisane przez ks. R. Frydrychowicza dla Słownika geograficznego Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. IX, Warszawa 1888. Wiele cennych danych zawierają też późniejsze książki F. Schultza, Geschichte der Kreise Neustadt und Putzig, Danzig 1907; B. Śląskiego Z przeszłości i teraźniejszości Pucka, Poznań 1921; A. Świerkosza, Z wybrzeża polskiego. Puck, Puck 1930 oraz Puck. Najstarszy gród nad Zatoką Pucką, Puck 1934 i W. Odyńca, Starostwo puckie 1546—1678, Gdańsk 1961 oraz Dzieje Ziemi Puckiej, Gdynia 1962, a także W. Odyńca i J. Godlewskiego, Ziemia Pucka. Przeszłość i teraźniejszość, Gdańsk 1974. Informacje tam zawarte uzupełniają relacje z badań archeologicznych publikowane w tomie VIII "Studiów pelplińskich", Pelplin 1978 (T. Grabarczyk, L. Kajzer, Badania archeologiczno-architektoniczne krypty Judyckich w kościele pw. świętych Piotra i Pawła w Pucku w 1977 roku), w Informatorze archeologicznym wydanym przez Ministerstwo Kultury i Sztuki Generalnego Konserwatora Zabytków, Zarząd Muzeum i Ochrony Zabytków, PP PKZ oraz PAN Instytut Historii Kultury Materialnej [...] Warszawa 1981 i czasopiśmie "Z otchłani wieków", nr 2, Wrocław 1983. Relacje z badań zawiera także maszynopis opracowany staraniem Stacji Wiedzy o Regionie w Pucku i zatytułowany: Informacja dotycząca prac podwodnych prowadzonych w lipcu i sierpniu 1977 r. na terenie Zatoki Puckiej. Informacje bieżące z odkryć podaje m.in. "Dziennik Bałtycki" i "Wieczór Wybrzeża", natomiast pełny materiał opracowany zostanie dopiero po ukończeniu wszystkich prac podwodnych. Na temat układu urbanistycznego miasta pisała M. Berenthal w artykule pt. Historyczno-urbani-styczne założenie Pucka, "Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, Nauki Hu-manistyczno-Społeczne", z. 44: "Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo" IV, Toruń 1971. Sprawom urbanistyki poświęcone jest także nie opublikowane studium historyczno-urbanistyczne Pucka autorstwa H. Domańskiej (maszynopis PP Pracownie Konserwacji Zabytków Oddział Gdańsk, Gdańsk 1976), napisane m.in. na podstawie całkowicie do tej pory nie wykorzystanych akt Policji Budowlanej. Ze stu- dium tego wykorzystano w niniejszej publikacji wszystkie dane dotyczące rozwoju urbanistycznego miasta — od średniowiecza po czasy najnowsze — oraz informacje o historii zabytków. O tych ostatnich jak do tej pory pisano raczej niewiele. Najwięcej jeszcze danych zawiera cytowana już książka F. Schultza poświęcona powiatowi puckiemu. J. Heise w Dieu Bau- und Kunstdenklamer der Provinz Westpreussen, H. 1: Die Kreise Cart-haus, Berent und Neustadt, Danzig 1884, pisze tylko o kościele parafialnym pw. świętych Piotra i Pawła i jego wystroju gotyckim. O tymże kościele i jego wyposażeniu znaleźć można także informacje w książkach: Diecezja Chełmińska. Zarys historyczno--statystyczny, Pelplin 1928; G. Dehio, E. Gall, Deuts-chordensland Preussen. Handbuch der Deutschen Kunstdenkmaler, Berlin 1952. Historii kościoła i jego wystroju dotyczy również artykuł J. Kraszewskiej Powstanie kościoła w Pucku, "Studia pelplińskie", t. V, Pelplin 1974. Niestety jest to tylko pierwsza część większej rozprawy, części następne — mimo zapowiedzi wydawcy — nie ukazały się do tej pory. Ponadto o wystroju kościoła parafialnego pisali B. Makowski, Sztuka na Pomorzu, Toruń 1932 i J.S. Pasierb, Malarz gdański Herman Han, Warszawa 1974. W niniejszej publikacji wykorzystano też informacje zawarte na tzw. żółtych kartach zabytków ruchomych założonych w latach 1964—1965 przez K. Mellin. Karty te przechowywane są w zbiorach Gdańskiego Ośrodka Dokumentacji Zabytków.

wczasy, morze, przyroda, Puck, pomorze, zabytki